«Το καταπληκτικό το είπε μια φίλη μου που δουλεύει πολύ φέτος το καλοκαίρι και δεν προβλέπονται διακοπές. Είπε “εγώ φέτος θα μαυρίσω μόνο από την πολλή δουλειά, γιατί θα δουλεύω σαν μαύρος”. Ηταν ένα σχόλιο που πέρασε έτσι απαρατήρητο μέσα στην κουβέντα. Κανένας δεν το σχολίασε και κανένας δεν κατάλαβε πόσο προσβλητικά ήταν αυτά τα λόγια για μένα», τονίζει στην «Κ» η Nτέμπορα Οντόνγκ.
Η Nτέμπορα Οντόνγκ είναι Ελληνίδα με καταγωγή από την Ουγκάντα και μιλάει με ενθουσιασμό για το κίνημα Black Lives Matter (#BLM). «Είναι ένα θαύμα αυτό που έγινε», μου λέει, αν και χρειάστηκε ο βίαιος θάνατος ενός μαύρου για να γιγαντωθεί το αντιρατσιστικό κύμα. Η ίδια απέφυγε να δει το βίντεο με τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από λευκό αστυνομικό στη Μινεσότα, γιατί «η βία κατά μαύρων σε ταινίες, ντοκιμαντέρ κ.λπ. μου είναι αβάσταχτη». «Κάποιος σκότωσε έναν μαύρο και άρχισε να καίγεται όλη η Αμερική. Είναι όλοι θυμωμένοι, δεν μπορούν πια να υποφέρουν την αδικία. Και όλο αυτό έφτασε και στην Ευρώπη. Μακάρι να ήταν ο μπαμπάς μου εδώ να το δει». Εχει κρατήσει πολυσέλιδες σημειώσεις για τη συζήτηση που ακολούθησε τις διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, την απόσυρση του λογότυπου από το ρύζι «Μπαρμπα Μπεν» και της χολιγουντιανής υπερπαραγωγής «Οσα παίρνει ο άνεμος» από το ΗΒΟ (σ.σ.: μόλις αυτήν την εβδομάδα επανήλθε με την απαραίτητη ιστορική πλαισίωση). «Θα μπορούσε κανείς από μας να δει μια ταινία που βασίζεται στην υποδούλωση των παππούδων μας; Που τους απεικονίζει να τρέχουν κεφάτοι και χαρωποί εδώ κι εκεί ενώ ξέρουμε όλοι πως όλα αυτά είναι ψέματα; Κανένας μαύρος στον Νότο δεν έχει καταφέρει να παρακολουθήσει αυτήν την ταινία. Γιατί όλοι τους γνωρίζουν τη φρίκη της δουλείας. Εμείς εδώ είμαστε εξαιρετικά προνομιούχοι που μπορούμε να διαμαρτυρόμαστε για τον υποτιθέμενο φασισμό της πολιτικής ορθότητας».
Προσβλητικά σχόλια
Tη ρωτάω αν συζήτησε τη χαρά της για το αντιρατσιστικό κίνημα με την παρέα της. Κατεβάζει λίγο τα μάτια και μονολογεί: «Οχι, ένιωσα πολύ μόνη μου. Εχουν άλλες ασχολίες, τα δικά τους προβλήματα, δεν τους απασχόλησε πολύ». Οι φίλοι της πετάνε διάφορα ρατσιστικά σχόλια μπροστά της, χωρίς να το καταλαβαίνουν. «Απορώ πώς το κάνουν. Δεν τους μαλώνω πάντα. Μου προκαλεί αμηχανία. Ειδικά παλιότερα δεν ήξερα πώς να το χειριστώ. Το καταπληκτικό το είπε μια φίλη μου που δουλεύει πολύ φέτος το καλοκαίρι και δεν προβλέπονται διακοπές. Είπε “εγώ φέτος θα μαυρίσω μόνο από την πολλή δουλειά, γιατί θα δουλεύω σαν μαύρος”. Ηταν ένα σχόλιο που πέρασε έτσι απαρατήρητο μέσα στην κουβέντα. Κανένας δεν το σχολίασε και κανένας δεν κατάλαβε πόσο προσβλητικά ήταν αυτά τα λόγια για μένα. Και για όλη την Αμερική που καιγόταν εκείνες τις μέρες. Ούτε εγώ όμως είπα κάτι. Η κουβέντα κινήθηκε γρήγορα και δεν έφερα τη φίλη μου προ των ευθυνών της. Δεν μπήκα στη διαδικασία. Κι ας ήταν ένα καθαρά ρατσιστικό σχόλιο. Πριν από το #BLM ίσως αυτό να ήταν ένα σχόλιο που δεν θα το πρόσεχα καν. Ισως ένιωθα μια κακοκεφιά ή ένα περίεργο θυμό και δεν ήξερα από πού μου ήρθαν. Είναι πράγματα που πλέον ήρθαν στο φως και δεν μας παίρνει να κάνουμε πως δεν τα βλέπουμε».
Το μαύρο προφίλ στα social media ή η αναφορά στο #BLM είναι, κατά τη γνώμη της, μια διαμαρτυρία εύκολη και ανώδυνη – λίγο μόδα. «Η πραγματική συμμετοχή στο κίνημα θα φανεί όταν ο ρατσισμός θα βρεθεί μπροστά στα μάτια σου και στην οθόνη του κινητού σου. Θα τον αναγνωρίσεις τότε; Θα τον ξεμπροστιάσεις;», αναρωτιέται. Εκείνη αμφισβητεί πως μπορούμε να τον εντοπίσουμε στην καθημερινή ζωή. Θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι πως «οι λευκοί βλέπουν τον ρατσισμό μόνο ως συνειδητό μίσος την ώρα που είναι κάτι βαθιά εμπεδωμένο. Είναι ένα πολύπλοκο σύστημα, κοινωνικό και πολιτικό, που χρονολογείται πολλές γενιές πίσω και συνεχίζει να λειτουργεί προς το συμφέρον των λευκών και σε βάρος όλων των άλλων. Και αυτό γίνεται είτε επειδή οι λευκοί το εκμεταλλεύονται είτε όχι. Επωφελούνται συνειδητά ή ασυνείδητα από ένα σύστημα που καταπιέζει όλους όσοι δεν είναι λευκοί. Είναι καθαρός φυλετισμός». Η Ντέμπορα έχει βαρεθεί να παίζει ρόλους υπηρέτριας ή μετανάστριας. Μόνο στο «Λόγω τιμής, 20 χρόνια αργότερα» υποδύθηκε μια δικηγόρο. «Κι άλλοι μαύροι ηθοποιοί υποχρεώνονται να μιλήσουν σπαστά ελληνικά ή να υποδυθούν την καρικατούρα. Είναι εξευτελιστικό. Δεν έχουμε δεχθεί άλλες προτάσεις. Είμαι Ελληνίδα, δεν θέλω να φύγω από τη χώρα μου», διαμαρτύρεται. Θα ήθελε να παίξει ρόλους σε αρχαία τραγωδία ή σε κάποιο σεξπιρικό δράμα. Πρόσφατα είδε μια αγγλική παράσταση, στην οποία η Οφηλία ήταν λευκή ηθοποιός και ο αδελφός της, ο Λαέρτης, μαύρος.
Τα μαλλιά
Εξίσου σημαντικό στοιχείο της ταυτότητάς της, πέρα από το χρώμα του δέρματος, θεωρεί τα μαλλιά. «Ηρθε μια συνάδελφός μου, που έχει υιοθετήσει ένα κοριτσάκι από την Αφρική, και με ρώτησε τι να κάνει με τα μαλλιά της κόρης της. Και της είπα: “Αγαπησέ τα!”. Με συγκίνησε που με ρώτησε. Η μαμά μου δεν ήξερε τι να τα κάνει. Ηθελε να τα ισιώσει, να τα φέρει στα μέτρα της. Η αφάνα ήταν για μένα μεγάλο ζήτημα, ήταν δύσκολο να την αποδεχθώ. Οταν τελικά τα κατάφερα, απέκτησα δύναμη».
Η ενηλικίωση
Καμία φορά σκέφτεται ότι είναι κρίμα που η συνειδητοποίησή της δεν ήρθε νωρίτερα. «Ισως αν είχα μεγαλώσει στην Κυψέλη, σε μια γειτονιά με αρκετούς μαύρους, να είχα τα αντίστοιχα πρότυπα». Ομως μεγάλωσε στο Χαλάνδρι, σε μια λευκή («προσπαθώ συνέχεια να θυμάμαι πως είμαι μισή λευκή»), μεσοαστική γειτονιά και πήγε σε ιδιωτικό σχολείο, όπου μαζί με την αδελφή της ήταν οι μοναδικές μαύρες μαθήτριες. Κάθε φορά που οι συμμαθητές της την κορόιδευαν για το χρώμα του δέρματός της ή τα μαλλιά της, έκλαιγε. «Η αδελφή μου ήταν τσαμπουκάς, δεν τους άφηνε να την πειράξουν». Οι εκπαιδευτικοί δεν παρενέβαιναν. Ενίοτε έπαιρνε η μητέρα της τηλέφωνο στο σχολείο να διαμαρτυρηθεί. Οταν πήγε στο Λονδίνο, είδε για πρώτη φορά μια ολόκληρη κοινότητα μαύρων. «Κάναμε παρέα, χορεύαμε, το έζησα αλλιώς». Οταν γύρισε πίσω, σπούδασε στη Δραματική Σχολή και άρχισε να διεκδικεί ρόλους. Τότε κατάλαβε την υποδόρια, πανταχού παρούσα λευκή κυριαρχία. Τώρα έχει δύο χρόνια να εργαστεί ως ηθοποιός. Της επισημαίνω ότι όλοι οι συνάδελφοί της δυσκολεύονται να βρουν δουλειά. «Ναι, φυσικά, απλώς δεν έχουν να παλέψουν και με το χρώμα του δέρματός τους».
«Η τέχνη την οποία με περηφάνια υπηρετώ έχει τη δύναμη να γκρεμίσει ανόητα στερεότυπα που αφορούν το χρώμα της επιδερμίδας. Το θέατρο, η τηλεόραση, το σινεμά μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο! Μαύροι ηθοποιοί σε ρόλους χαρακτηρισμένους για λευκούς. Να ένα βήμα ενάντια στον ρατσισμό! Υπάρχουμε και οι μαύροι Ελληνες. Αν είχα παρακολουθήσει μια μαύρη Ελληνίδα στην τηλεόραση όταν ήμουν παιδί – μια μαύρη που δεν μιλάει σπαστά ελληνικά και δεν είναι στον ρόλο της υπηρέτριας ή της μετανάστριας, τι να πω, θα ήταν πολύ διαφορετικό το μεγάλωμά μου. Δεν υπερβάλλω».
