Μπέττυ Βακαλίδου βιογραφικό! Η ηλικία, η προσωπική ζωή, το ύψος, η καταγωγή, οι σπουδές, και τα κιλά Ελισάβετ Βακαλίδου (Μπέττυ)
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση 1950
Χώρα πολιτογράφησης Ελλάδα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες Ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα ηθοποιός
ακτιβιστής ΛΟΑΤ
συγγραφέας
Η Ελισάβετ Βακαλίδου (γνωστή με το όνομα Μπέττυ) (1950)[1] είναι Ελληνίδα τρανσέξουαλ, από τα γνωστότερα διεμφυλικά άτομα στην Ελλάδα, που πρόβαλλε δημοσίως την ταυτότητά της και αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και των παρενδυτικών. Συμμετείχε στη ίδρυση του πρώτου ελληνικού ομοφυλοφιλικού κινήματος στην Ελλάδα, του Α.Κ.Ο.Ε. (Απελευθερωτικό Κίνημα Ομοφυλόφιλων Ελλάδας), έχει συγγράψει δύο αυτοβιογραφικά βιβλία και έχει εμφανιστεί στο θέατρο και στον κινηματογράφο. Επίσης, είχε προταθεί ως «Πρόσωπο της Χρονιάς» (2007) κατά την διάρκεια του «Ευρωπαϊκού Έτους ίσων ευκαιριών για όλους».
Βιογραφία
Η Βακαλίδου γεννήθηκε ως Περικλής Βακαλίδης [3] στις Φέρες Έβρου το 1950, το τελευταίο από τα πέντε αγόρια μιας αγροτικής οικογένειας. Από την περίοδο της προεφηβείας περίπου και όταν άρχισε να ανακαλύπτει την σεξουαλικότητά της, κατάλαβε πως την έλκυαν τα άτομα του ίδιου φύλου.[4] Οι προτιμήσεις της αυτές δεν άργησαν να γνωστοποιηθούν στο στενό περιβάλλον του χωριού και να προκαλέσουν την οργή της οικογένειας Βακαλίδη. Έτσι, η Μπέττυ έγινε το θύμα κακοποιήσεων και εξευτελισμών,[5] λεκτικών και σωματικών, που την οδήγησαν στο να εγκαταλείψει την πατρική εστία, να σταματήσει το σχολείο και να καταφύγει στην Αθήνα σε ηλικία 15 χρονών. Τον Ιούλιο του 1965 ύστερα από μικρή διαμονή στην Αλεξανδρούπολη (όπου δούλευε μαζί με έναν από τους αδερφούς της) και την Θεσσαλονίκη, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου δούλεψε σε διάφορες περιστασιακές δουλειές.
Οι παράδρομοι της λεωφόρου Συγγρού ήταν από το 1970 έως και το 2000 περίπου, ο δρόμος που μπορούσε κανείς να δει ή να διαπραγματευτεί τον πληρωμένο έρωτα των τραβεστί. Η αυτοβιογραφία της Μπέττυ προσφέρει μια άμεση και ζωντανή μαρτυρία της φήμης που είχε ο δρόμος.[6]
Στις 16 Φεβρουαρίου 1966 η Μπέττυ συνελήφθη και φυλακίστηκε στο Αναμορφωτήριο Ανηλίκων με την κατηγορία της αλητείας. Ο εγκλεισμός έγινε ύστερα από απαίτηση της οικογένειας, η οποία διέκοψε απόλυτα και οριστικά την επαφή μαζί της. Στις φυλακές ανηλίκων παρέμεινε μέχρι τα 18 της χρόνια, οπότε και λόγω ενηλικίωσης αποφυλακίστηκε. Το διάστημα της κράτησής της ξανάρχισε το Γυμνάσιο που είχε διακόψει, αλλά δεν κατάφερε να αποφοιτήσει καθώς κόπηκε στις εξετάσεις της Ε’ Γυμνασίου. Εκείνη την περίοδο, και από θαυμασμό προς την ανερχόμενη τότε ηθοποιό, Μπέττυ Αρβανίτη, υιοθέτησε και το γυναικείο της όνομα.
https://www.youtube.com/watch?v=lT86YUhlYvE
Μετά την έξοδο από το αναμορφωτήριο το 1969 δούλεψε σε φορτηγά καράβια, διέμεινε στην Νέα Υόρκη και τελικά, επέστρεψε για μόνιμη διαμονή στην Ελλάδα το 1972.
Από το 1974 δούλεψε παράνομα ως εκδιδόμενη, από τις πρώτες τρανς 1 που χρησιμοποίησαν την λεωφόρο Συγγρού (όπου μέχρι τότε υπήρχαν μόνο εκδιδόμενες γυναίκες.
Το 1977 το νομοσχέδιο «Περί της εξ αφροδισίων νόσων προστασίας και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων» 2 που κατατέθηκε προς ψήφιση στην Βουλή, από την κυβέρνηση Καραμανλή, έδωσε το έναυσμα για την πρώτη μεγάλη δημόσια εμφάνιση των ομοφυλόφιλων και των τραβεστί στην Ελλάδα. Ανάμεσα σε αυτούς και η Μπέττυ, που εκτός από την συμμετοχή της στο νεοϊδρυθέν Α.Κ.Ο.Ε. πρωτοστάτησε και στις κινητοποιήσεις που έγιναν τότε.[8] Με αφορμή το νομοσχέδιο διοργανώθηκε στις 25 Απριλίου 1977 στο θέατρο Λουζιτάνια μεγάλη συγκέντρωση τρανς και ομοφυλόφιλων στην οποία η Μπέττυ εκφώνησε την κεντρική ομιλία. Η συγκέντρωση είχε επιτυχία καο ακολούθησαν πορείες και διαμαρτυρίες των ομοφυλόφιλων που κατέληξαν στην υπαναχώρηση της κυβέρνησης η οποία απέσυρε το νομοσχέδιο προσωρινά. Η ίδια περιγράφει την συμμετοχή της ως εξής:
Ολα ξεκίνησαν από ένα τσούρμο τρανς που ήταν πεσμένες η μία πάνω στην άλλη και τσίριζαν. Οι φωνές τους ενώνονταν σε ένα παράδοξο και παράτονο άκουσμα, ό,τι κοντινότερο σ’ αυτό που σήμερα θα περιγράφαμε σαν συλλογική, σπαρακτική, υπαρξιακή κραυγή. Ήταν το 1977 και αιτία το διαβόητο νομοσχέδιο «περί αφροδισίων νοσημάτων» που απειλούσε να επαναφέρει εξορίες -να ξαναγεμίσουν τα νησιά, που είχαν αδειάσει από πολιτικούς κρατούμενους.
«Μου έδεσαν τα πόδια και με κρέμασαν από το ταβάνι με τη ζώνη του πατέρα μου»!
Ήμασταν πέντ’-έξι αυτές που θορυβηθήκαμε πρώτες και συναντηθήκαμε με κάποια γκέι παιδιά, που ο πυρήνας τους αποτελούνταν από τον Νίκο Μουρατίδη και τους αείμνηστους Ανδρέα Βελισσαρόπουλο και Λουκά Θεοδωρακόπουλο. Σύντομα βρέθηκαν γύρω τους κι άλλοι δυο-τρεις. Ωστόσο κανείς δεν ήθελε να καταγγείλει δημόσια το νομοσχέδιο και να διεκδικήσει τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Για τον λόγο αυτό κατέληξα να τολμήσω να το κάνω μόνη μου.
Όταν το νομοσχέδιο με μερικές επί μέρους αλλαγές ήλθε προς ψήφιση στην Βουλή, από την κυβέρνηση Ράλλη αυτή τη φορά, τον Ιανουάριο του 1981, το ΑΚΟΕ πραγματοποίησε την πρώτη του δημόσια εμφάνιση σαν συλλογικότητα στην οποία η Μπέττυ συμμετείχε και εκφώνησε ομιλία στην συγκέντρωση των Προπυλαίων, που πραγματοποιήθηκε στις 26 Ιανουαρίου. [10]
Το 1977 κυκλοφόρησε η αυτοβιογραφία της, κείμενο που τάραξε τα δημόσια ήθη της εποχής αλλά έγινε και μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Η δίωξη όμως της Μπέττυ και του εκδοτικού οίκου εκτόξευσε την δημοτικότητά της τόσο, ώστε από τη μία να ξεκινήσει η διαμάχη της με τον Κώστα Ταχτσή από την άλλη να γνωριστεί με τον Ζαν Ζενέ που εκείνες τις μέρες βρισκόταν στην Ελλάδα. Ο Ζενέ συμπαραστάθηκε στον δικαστικό αγώνα ώστε να μην καταδικαστεί η συγγραφέας και ο εκδοτικός οίκος, με διάφορες πρωτοβουλίες, ανάμεσα στις οποίες η πρόθεσή του να μην επιτρέψει στο Εθνικό Θέατρο το ανέβασμα των έργων του στο μέλλον και οι συνεντεύξεις που έδωσε ο Ζενέ στις γαλλικές εφημερίδες Libération και Le Figaro. Παρόλα αυτά, το βιβλίο χαρακτηρίστηκε άσεμνο και καταδικάστηκαν τόσο η συγγραφέας όσο και ο εκδοτικός οίκος, σε εξαγοράσιμη ποινή φυλάκισης επτά μηνών. [11]
Το βιβλίο διασκευάστηκε σε ταινία μικρού μήκους από τον σκηνοθέτη Δημήτρη Σταύρακα, με τίτλο “Μπέτυ”, στην οποία πρωταγωνιστούσε η ίδια, και μάλιστα βραβεύτηκε από την Ένωση Κριτικών στα Φεστιβάλ Δράμας και Θεσσαλονίκης.
Το 1984 προχώρησε σε εγχείρηση αλλαγής φύλου στην Καζαμπλάνκα και απομακρύνθηκε πλέον από τους κοινωνικούς αγώνες, ενώ παράλληλα ξεκίνησε πορεία στο θέατρο και στον κινηματογράφο που φτάνει ως τις μέρες μας. Παράλληλα εργάστηκε σε οίκους ανοχής μέχρι το 2000 οπότε θα εγκαταλείψει οριστικά το επάγγελμα, αφού είχε ήδη εξασφαλίσει τα χρήματα για την υπόλοιπη ζωή της.
Η διαμάχη με τον Κώστα Ταχτσή
Η γνωριμία μεταξύ των δύο έγινε το 1977 την περίοδο και με αφορμή τις κινητοποιήσεις εναντίον του νομοσχεδίου περί αφροδισίων . Ταυτόχρονα με τις κινητοποιήσεις των τρανς κινητοποιήθηκαν και οι ομοφυλόφιλοι για να συμπαρασταθούν στους τρανς και για να δημιουργήσουν το πρώτο οργανωμένο κίνημα των ομοφυλόφιλων (Α.Κ.Ο.Ε.) στην Ελλάδα. Και για τα δυο ζητήματα στρέφονται προς τον διάσημο εκείνη την εποχή ομοφυλόφιλο συγγραφέα Κώστα Ταχτσή. Ο Ταχτσής δεν συμμεριζόταν αυτές τις πρωτοβουλίες καθώς τις θεωρούσε άνευ ουσίας και σε ακατάλληλη χρονική στιγμή και δεν ήθελε με κανένα τρόπο να εμπλέξει το όνομά του με τα ομοφυλόφιλα άτομα. Εκτός αυτού, ο Ταχτσής, προτιμούσε να κρατά κρυφή αυτήν την πλευρά του εαυτού του.
Η Μπέττυ, αναλαμβάνοντας την δημόσια προβολή των αιτημάτων των τρανς στράφηκε σε κάποιες περιπτώσεις στον Ταχτσή για βοήθεια κυρίως πάνω στην συγγραφή κειμένων.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα της Μπέττυ, ο Ταχτσής που απολάμβανε τότε μεγάλη δημοσιότητα και την εκτίμηση του πνευματικού κόσμου της χώρας, δεν ήθελε να μοιραστεί με κανέναν άλλον και πολύ περισσότερο με μία τρανς (τις περιφρονούσε βαθύτατα, παρόλο που ο ίδιος κυκλοφορούσε συχνά στις πιάτσες του πληρωμένου έρωτα ως γυναίκα) [12] την προβολή. Ο Ταχτσής έγραψε επιστολές σε εφημερίδες εναντίον της και φέρεται να επενέβη για να ματαιώσει θεατρικές συνεργασίες της. Σύμφωνα με μαρτυρία της ίδιας, στις 30 Ιουλίου 1983 τον απήγαγε, ενώ επέστρεφε στην κατοικία του, και τον άφησαν σε ερημικό σημείο με τη βοήθεια άλλων δύο προσώπων που τον ξυλοκόπησαν.[13] Ο Ταχτσής κατέθεσε μήνυση, αν και όχι αμέσως, αλλά η υπόθεση εκδικάστηκε μετά τον θάνατό του, και η Μπέττυ χάρη σε δυο μάρτυρες αθωώθηκε λόγω αμφιβολιών.
Αυτοβιογραφίες
«Μπέττυ», α΄ έκδοση “Εξάντας”, 1979 –
«Μπέττυ: καπετάνιος της ψυχής μου» το προηγούμενο βιβλίο εμπλουτισμένο β΄έκδοση “Τυπωθήτω”, 2007
«Πόσο πάει; », α΄ έκδοση
«Πόσο πάει; …Η απαγωγή του Κώστα Ταχτσή», εκδ. “Πολύχρωμος Πλανήτης”, 2009
Κινηματογράφος
«Μπέττυ» , δραματοποιημένο ντοκυμαντέρ διάρκειας 33΄ του σκηνοθέτη Δημήτρη Σταύρακα. Η ταινία λόγω του θέματος της, έμεινε έξω από το διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Προβλήθηκε σε πρώτη προβολή μαζί με άλλες κομμένες ταινίες, σε ειδική προβολή ανεξάρτητου από το Φεστιβάλ, κινηματογράφου. [14]
Διακρίσεις: Βραβεία Καλύτερης Ταινίας Μικρού Μήκους (Βραβείο Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου)– Φεστιβάλ Μικρού Μήκους της Δράμας 1979 Χρυσό Βραβείο Καλύτερης ταινίας – Φεστιβάλ Λάρισας – βραβείο ντοκυμαντέρ 1979[15]
Στρέλλα, 2009, υποψήφια β’ γυναικείου ρόλου στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου [16]
«Πικροδάφνες», 2021, συμμετοχή στο ντοκιμαντέρ της Πάολας Ρεβενιώτη που προβλήθηκε στο 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. [17]
Οι επτά θάνατοι της Αντώνας, 2022, της Bijoux de kant. Παράσταση on demand
Video clip
Συμμετοχή στο video clip της Άννας Βίσση για το τραγούδι «Τρομαγμένο μου», 2020 , που είναι αφιερωμένο στον Ζακ Κωστόπουλο[18]
Καλλιαρντοσύνες, τραγούδι των Ανδρέα Λάμπρου και Άρη Παυριανού, 2013. Σκηνοθεσία video clip Τζων Μητρόπουλος. https://www.youtube.com/watch?v=8l6mWPhdFtE
Θέατρο
«Πρόσωπα φυσικά και αλλόκοτα» του Τζουζέπε Πατρόνι – Γκρίφι, 1981 – 1982 σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου. μαζί με Ντίνα Κώνστα [19]
«Αμάραντα» σύνθεση κειμένων Παύλου Μάτεσι – Γλυκερίας Μπασδέκη και σκηνοθεσία Γιάννη Σκουρλέτη, 2017, [20]
«Οιδίπους Τύραννος», του Σοφοκλή, 2018, διασκευή – σκηνοθεσία Χρήστου Σουγάρη [21]
«Θα πάντα εκεί…- Πεθαίνω σαν χώρα», κείμενα Δημήτρης Δημητριάδης – σκηνοθεσία Στέλιος Κρασανάκης 2019, [22]
«Κόκκινα Φανάρια», παράσταση βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Αλέκου Γαλανού, σε διασκευή και σκηνοθεσία Βασίλη Μπισμπίκη, 2021 [23]H Μπέττυ Βακαλίδου έζησε τη μισή της ζωή ως άνδρας και την άλλη μισή στη γυναίκα, καθώς στα 34 έκανε εγχείρηση αλλαγής φύλου.
Η Μπέττυ Βακαλίδου μίλησε στο DownTown και τη Φανή Πλατσατούρα και μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στην εγχείρηση αλλαγής φίλου που έκανε.
Επώδυνη και δαπανηρή η διαδικασία;
Δεν είναι τόσο επώδυνη, όσο λένε. Επώδυνη είναι η μετεγχειρητική κατάσταση. Για να μπορέσεις να διατηρήσεις τον τεχνικό κόλπο στο μέγεθος που πρέπει, θέλει μασάζ με ομοίωμα πέους. Αυτό είναι το επώδυνο κομμάτι. Πολυέξοδο ναι, ήταν και είναι ακόμη. Θυμάμαι είχα πληρώσει τότε μισό εκατομμύριο δραχμές στη Καζαμπλάνκα όπου πήγα και έκανα την εγχείρηση. Σκεφτόμουν τις προάλλες ότι είμαι 68 χρονών και έχω ζήσει τα 34 μου χρόνια ως άνδρας και τα άλλα 34 πια, ως γυναίκα.
Τι ακολούθησε ύστερα;
Ύστερα αναμορφωτήριο, μούτσος στα καράβια, μια στάση στη Νέα Υόρκη και μετά, Αθήνα και πιάτσα στη Συγγρού.
Μονόδρομος η πορνεία;
Κατά έναν τρόπο, ναι. Δούλευα στην πορνεία μέχρι το 2000. Από το 1974 μέχρι το 1984 ως τρανς και μετά ως γυναίκα. Στην αρχή προσπαθούσα να πιάσω πελάτες φορώντας μίνι και κρατώντας ένα τσιγάρο στο χέρι. Δεν τα κατάφερνα, δεν μου πήγαινε όλο αυτό. Σήμερα αποφεύγω πια να περνάω από τη Συγγρού. Δεν έχω φίλες εκεί, μόνο επώδυνες μνήμες.
Μπέττυ Βακαλίδου βιογραφικό
Η Ελισάβετ Βακαλίδου γεννήθηκε αγόρι στην Αλεξανδρούπολη. Λίγο πριν κλείσει τα δεκαπέντε της, εκδιώχθηκε από το χωριό της -τις Φέρρες- και ήρθε στην Αθήνα όπου άρχισε να εκδηλώνει τη σεξουαλικότητά της.
Αμέσως οι γονείς της την έκλεισαν στο αναμορφωτήριο, όπου έμεινε τριάμισι χρόνια. Μετά το αναμορφωτήριο, σε ηλικία δεκαεννιά χρονών, μπάρκαρε στα καράβια. Το ‘σκασε στην Αμερική, όπου έζησε ως λαθρομετανάστης για δύο χρόνια.
Γυρίζοντας στην Ελλάδα, η Μπέττυ Βακαλίδου έγινε τραβεστί κι άρχισε να πορνεύεται.
Συμμετείχε στην ίδρυση του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλόφιλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ). Το 1980 η Μπέττυ Βακαλίδου εκδίδει το πρώτο αυτοβιογραφικό της βιβλίο. Το βιβλίο προκαλεί σάλο την εποχή εκείνη στην Ελλάδα, γίνεται μπεστ-σέλερ παρ’ όλη την απαγόρευση που επιβάλλεται στην πώλησή του και αποσπά διθυραμβικές κριτικές.
Στο βιβλίο της αυτό βασίζεται η μικρού μήκους ταινία του Δημήτρη Σταύρακα με τίτλο το όνομά της και πρωταγωνίστρια την ίδια. Η ταινία αποσπά τα πρώτα βραβεία στα φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Δράμας και Λάρισας. Την ίδια περίοδο η Μπέττυ γνωρίζεται με τον Jean Genet, ο οποίος τη στηρίζει στη μάχη της ενάντια στη καταδίκη του βιβλίου.
Κατά την παραμονή του στην Αθήνα, την προσκαλεί επίσης να συμμετάσχει στην ταινία τού Antoine Bourseiller με τίτλο “Genet”. Ακολουθούν συνεντεύξεις της και παρουσίαση του βιβλίου της από τις εφημερίδες Liberation και Le Figaro. Τον επόμενο χρόνο εκδίδει το δεύτερο βιβλίο της, με τίτλο “Πόσο Πάει;” στο οποίο παρελαύνουν οι τραγικές ιστορίες τεσσάρων τραβεστί, ιδωμένες από το τρυφερό αλλά και αμείλικτο βλέμμα της.
Αμέσως μετά η Μπέττυ Βακαλίδου παίζει στο θέατρο πλάι στη Ντίνα Κώνστα, στο έργο του Giuseppe Patroni Griffi “Πρόσωπα φυσικά και αλλόκοτα”, σε σκηνοθεσία Γιάννη Διαμαντόπουλου, μετάφραση Παύλου Μάτεσι και σκηνικά-κοστούμια Διονύση Φωτόπουλου. Η παράσταση γνωρίζει μεγάλη επιτυχία σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Την 1η Νοεμβρίου 1984, η Μπέττυ Βακαλίδου αποφασίζει ν’ αλλάξει ζωή. Φεύγει στο εξωτερικό, όπου -προς μεγάλη έκπληξη όλων- υποβάλλεται σε εγχείρηση διόρθωσης φύλου. Γυναίκα πλέον και ανατομικά, δουλεύει για ένα διάστημα σε οίκους ανοχής στην Αθήνα και το Βερολίνο.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ζει και εργάζεται στα Χανιά για 10 χρόνια – τα καλύτερα χρόνια της ζωής της, όπως ισχυρίζεται. Στη συνέχεια περιπλανιέται στα πορνεία του Βόλου, της Λάρισας, της Μυτιλήνης, της Ρόδου και της Πάτρας. Τα τελευταία χρόνια ζει στην Αθήνα.
Η Μπέττυ Βακαλίδου δε μπόρεσε ποτέ να τελειώσει τη Μέση Εκπαίδευση, τελειώσε όμως αναμφισβήτητα το πανεπιστήμιο του πεζοδρομίου.
O Γρηγόρης Αρναούτογλου απόψε υποδέχεται στο «The 2Night Show» τη Μπέτυ Βακαλίδου, η οποία με αφοπλιστική ειλικρίνεια ξετυλίγει το «κουβάρι» της συγκλονιστικής ζωής της.
Η κακοποίηση στα παιδικά της χρόνια, ο εγκλεισμός της σε αναμορφωτήριο, η απόρριψη από την οικογένειά της και η συγχώρεση που δεν ήρθε ποτέ, η αλλαγή φύλου και τα σημάδια που άφησαν στην ψυχή της τα 27 χρόνια που έζησε στην πορνεία. Η Μπέτυ πρωταγωνιστεί στην sold out παράσταση «Κόκκινα Φανάρια» και εξηγεί πώς ο Βασίλης Μπισμπίκης πέρασε βιωματικά στοιχεία στον ρόλο της, αλλά και γιατί κάποιοι θεατές δεν «αντέχουν» να την παρακολουθήσουν ως το τέλος.
